Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα το φευγιό από το πατρικό αργεί να έρθει. Χρόνια τώρα, δεν είναι κάποια καινούρια τάση. Ωστόσο, δεν είναι απαραίτητα το βόλεμα η κύρια αιτία για αυτό.
Όταν τα πράγματα πήγαιναν να αλλάξουν, ήρθε η κρίση και μετά ακολούθησαν κι άλλες, και έβαλαν ένα γερό στοπ. Η νέα γενιά δε θέλει να μένει με τους γονείς της. Αντιθέτως, τα σόσιαλ μίντια και η σύγχρονη εποχή γενικότερα, αναδεικνύουν πολύ την πλευρά της ανεξαρτητοποίησης και δημιουργούν πιο έντονα την ανάγκη στους νέους να αποκτήσουν το δικό τους χώρο.
Το όνειρο όμως τρώει συνέχεια αναβολές και μάλιστα δικαιολογημένες. Από το 2010 μέχρι σήμερα, όλο κάτι τυχαίνει που δυσχεραίνει τις συνθήκες, φτάνοντας σήμερα να μιλάμε για ένα ποσοστό 72% των νέων (μέχρι 34 ετών) που ζουν με τους γονείς τους.
Το νούμερο αυτό αναφέρεται στο ψηφιακό δελτίο του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ) με θέμα «Δημογραφικές εξελίξεις και στεγαστική κρίση στην Ελλάδα».
Οι περισσότεροι δηλαδή δεν έχουν καταφέρει να φύγουν από τη «φωλιά» τους και πώς να γίνει αυτό, όταν τα πάντα γύρω πάνε κόντρα; Οι μισθοί χαμηλοί, τα ενοίκια υψηλά, το κόστος ζωής επίσης δυσανάλογο με τα εισοδήματα, ίσως τελικά δεν είμαστε εμείς οι… τεμπέληδες που δε θέλουμε να αφήσουμε το φαγητό της μαμάς.
Στη χώρα μας όπου τα τελευταία χρόνια οι 25-45 ετών αντιμετωπίζουν όλο και μεγαλύτερες δυσκολίες στέγασης, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι οι δημογραφικές εξελίξεις, ως ένα βαθμό, ευθύνονται για τις δυσκολίες αυτές. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί αν είχαμε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, μια «έκρηξη» του αριθμού των 25-45 ετών, που θα οδηγούσε και σε μια «έκρηξη» της ζήτησης. Στην Ελλάδα όμως, είχαμε το αντίθετο, μια σημαντική δηλαδή μείωση της ομάδας αυτής κατά 850 χιλ. ανάμεσα στο 2009 και το 2024 (-25%).
Ο συγγραφέας του άρθρου, καθ. Βύρων Κοτζαμάνης, διευθυντής του ΙΔΕΜ, μετά από μια σύντομη παρουσίαση των σημαντικών αλλαγών που επήλθαν μετά το 2010, των επιπτώσεών τους στις νεότερες γενεές και των τρόπων προσαρμογής των γενεών αυτών στο αυξανόμενο κόστος στέγασης, εκτιμά ότι η ταχύτατα αυξανόμενη απόκλιση ανάμεσα στις τιμές αγοράς ή ενοικίασης πρώτης κατοικίας και στο εισόδημα του μεγαλύτερου τμήματος των νέων που δε διαμένει σε ιδιοκτήτη ή παραχωρημένη κατοικία, έχει επιπτώσεις όχι μόνο στη δημιουργία οικογένειας αλλά και στον αριθμό των παιδιών που θα αποκτήσουν οι γενεές αυτές.
Οι διαδοχικές κρίσεις δεν άφησαν πολλά περιθώρια στους νέους να ονειρευτούν
Ο κ. Βύρων Κοτζαμάνης αναφέρει ακόμα ότι την περίοδο μετά το 2010 είχαμε διαδοχικές κρίσεις που είχαν πολλαπλές επιπτώσεις και στις νεότερες γενεές, ενώ ταυτόχρονα, περιορίστηκε σημαντικά η στεγαστική πίστη (ο αριθμός δηλαδή των στεγαστικών δανείων, που είναι πλέον υπο-πολλαπλάσιος του μέσου όρου της περιόδου 2000-09 -μόλις 13 χιλ. το 2023-), και συρρικνώθηκαν ταυτόχρονα, σημαντικά, οι επενδύσεις σε κατοικία (από 8-11% του ΑΕΠ το 2000-09 σε λιγότερο από 4% μετά το 2012 και μόλις στο 1,6% το 2023).
Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, είχαμε όχι μόνο μια ταχύτατη αύξηση της ζήτησης κατοικιών από ξένους, αλλά και των χρονομισθώσεων, με αποτέλεσμα τη γήρανση του οικιστικού αποθέματος και την περιορισμένη προσφορά νέων κατοικιών, μεγάλο τμήμα των οποίων απευθυνόταν – και συνεχίζει να απευθύνεται – σε Έλληνες ή αλλοδαπούς με υψηλά εισοδήματα.
Οι εξελίξεις αυτές, τονίζει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών, οδήγησαν και στη μείωση του ποσοστού ιδιοκατοίκησης σε εθνικό επίπεδο κατά 4,5 μονάδες με βάση τα στοιχεία της Eurostat (από 74,0 το 2014 στο 69,6 το 2023), μια μείωση που φαίνεται να είναι μεγαλύτερη στα αστικά κέντρα. Πιο πρόσφατα, οδήγησαν όμως, και στη ραγδαία αύξηση τόσο των τιμών απόκτησης κατοικίας (νεόδμητης ή μη) όσο και των ενοικίων. Η αυξανόμενη δε απόκλιση ανάμεσα στο κόστος ενοικίασης και στο εισόδημα του τμήματος εκείνου των νέων που δεν διαμένει σε ιδιοκτήτη ή παραχωρημένη από τις προηγούμενες γενεές κατοικία, οδήγησε στην ανάδυση της τρέχουσας στεγαστικής κρίσης
Όσοι και όσες από τους νέους δεν μετανάστευσαν και παρέμειναν στη χώρα μας σημειώνει ο κ. Κοτζαμάνης, προσαρμόσθηκαν εν μέρει στη νέα αυτή κατάσταση.
Από τα υψηλότερα ποσοστά νέων που μένουν με τους γονείς τους στην Ευρώπη
Η προσαρμογή αυτή οδήγησε όσους είχαν τη δυνατότητα συγκατοίκησης με τους γονείς τους να το πράξουν, με αποτέλεσμα τα ποσοστά των 18-34 ετών που διαμένουν στη γονική τους κατοικία να αυξηθούν ταχύτατα (μια αύξηση κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες ανάμεσα στο 2010 και το 2022), με αποτέλεσμα να έχουμε σήμερα από τα υψηλότερα ποσοστά νέων ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που συμβιώνουν με τους γονείς τους (σχεδόν 72% έναντι 50% κατά μέσο όρο στην ΕΕ) και, ταυτόχρονα, και από τις υψηλότερες ηλικίες αποχώρησής τους από τη γονική κατοικία (>30,5 έτη).
Ένα άλλο τμήμα των νεότερων γενεών, σύμφωνα με τον ίδιο, που δεν είχε αυτήν την δυνατότητα προσαρμόστηκε με την ενοικίαση κατοικίας που απορροφά πλέον ένα σημαντικό, και ολοένα αυξανόμενο, τμήμα των εισοδημάτων τους. Ωστόσο, και στις δυο περιπτώσεις, η προσαρμογή αυτή θα έχει, αν λάβουμε υπόψη και άλλες αρνητικές παραμέτρους, συσσωρευτικά, επιπτώσεις όχι μόνον στη δημιουργία οικογένειας, αλλά και στον αριθμό των παιδιών που θα αποκτήσουν κατά μέσο όρο οι γενεές αυτές.
Πώς αντιμετωπίζεται η στεγαστική κρίση
Για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης που αναδεικνύεται πλέον σε «μεγα-πρόβλημα» για τα νεότερα κυρίως ζευγάρια, ο διευθυντής του ΙΔΕΜ προτείνει την υλοποίηση ενός διευρυμένου προγράμματος προσφοράς κοινωνικής κατοικίας και την δημιουργία ενός φορέα άσκησης στοχευμένων δημόσιων στεγαστικών παρεμβάσεων.
Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα έδινε, όπως σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τη δυνατότητα και στους νέους που διαβιούν κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα και διαθέτουν χαμηλά – ή ακόμη και μεσαία – εισοδήματα να καλύψουν τις στεγαστικές τους ανάγκες, με ένα προσιτό ενοίκιο που δε θα απορροφά ένα ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό των περιορισμένων εισοδημάτων τους.
Από την άλλη βέβαια, θυμηθήκαμε την πρώην υπάλληλο της Google που ήταν υπέρ του να μένεις στο πατρικό σου (εκείνη το έκανε μέχρι τα 32) και υποστήριζε τη θέση της με μερικά πολύ λογικά επιχειρήματα. Ας κλείσουμε με αυτό, για να παρηγορήσουμε κάπως τους εαυτούς μας. 🥲
