Τα πανεπιστήμια είναι μια ιστορία που διαρκεί αιώνες και μέσα σε αυτούς έχουν αποκτήσει τεράστια αξία. Ιστορικά και μη ιδρύματα του εξωτερικού και της Ελλάδας εξακολουθούν να αποτελούν στόχο για πολύ κόσμο, αλλά εξίσου μεγάλο ποσοστό είναι κι αυτό όσων επιλέγουν να προσπεράσουν το στάδιο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ή τέλος πάντων αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια.
Η αίγλη των πανεπιστημίων ξεκίνησε να σβήνει με την άνοδο της τεχνολογίας (ας μη μιλήσουμε για την τεχνητή νοημοσύνη). Δεν προσπαθεί κανείς να τα αχρηστεύσει και να αμφισβητήσει όσα προσφέρουν, αλλά η αλήθεια είναι μία: ο κόσμος πλέον εξελίσσεται με τέτοιους ρυθμούς, που δυσκολεύονται να κάνουν keep up και να προετοιμάσουν σωστά την εκάστοτε «φουρνιά» για την αγορά εργασίας.
Ειδικά όσον αφορά τη χώρα μας, είναι μια διαπίστωση που έχουμε κάνει καιρό τώρα. Μια μελέτη της ΕΥ όμως, έρχεται να την επιβεβαιώσει μιλώντας με στοιχεία. Αυτά λοιπόν, θέλουν μόλις τα 219 από τα 430 πανεπιστήμια της Ελλάδας να προσφέρουν στους αποφοίτους τους άμεσες προοπτικές απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα!
Τονίζεται λοιπόν η σημασία κάλυψης αυτού του κενού, για να μπορέσει η χώρα να αποκτήσει εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό που θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες της αγοράς.
Η μελέτη «Mind the Gap: Γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και Αγοράς Εργασίας», της ΕΥ Ελλάδος, του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Επιχειρείν (ELTRUN) του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και της Endeavor Greece, αναδεικνύει και την έλλειψη εστίασης σε τομείς και δεξιότητες που χρειάζεται σήμερα η οικονομία μας.
Επίσης, τονίζει ότι για να δούμε ανάπτυξη στην ελληνική οικονομία, θα πρέπει να υποχωρήσει σημαντικά η ανεργία και να αναπληρωθεί το 1 εκατ. θέσεων εργασίας που χάθηκαν λόγω της οικονομικής κρίσης και του brain drain και η χώρα να δημιουργήσει εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης.
Ο κ. Γιώργος Παπαδημητρίου, Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΥ Ελλάδος, σημείωσε ότι «οι επιπτώσεις στην αγορά εργασίας που προκάλεσε η πανδημία – και οι πολύ μεγαλύτερες που θα επιφέρουν η επανάσταση στην τεχνολογία και η ραγδαία εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης – καθιστούν την ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού επιτακτικότερη από ποτέ. Πολιτεία, επιχειρηματική και πανεπιστημιακή κοινότητα, οφείλουν να καθίσουν γύρω από το ίδιο τραπέζι και να συμφωνήσουν σε παρεμβάσεις που θα απελευθερώσουν τις τεράστιες δυνατότητες του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας.
Οι νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας αφορούν κλάδους όπου μπορούν να επιτευχθούν υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, με την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας, όπως η πράσινη ενέργεια, οι ψηφιακές τεχνολογίες και το ηλεκτρονικό εμπόριο, η αγροδιατροφή και η εξειδικευμένη πρωτογενής παραγωγή, ο τουρισμός υψηλής προστιθέμενης αξίας, η εφοδιαστική αλυσίδα και οι μεταφορές – ιδιαίτερα η ναυτιλία – τα επώνυμα καινοτόμα καταναλωτικά προϊόντα, τα διεθνώς πιστοποιημένα βιομηχανικά προϊόντα υψηλής εξειδίκευσης, κ.ά.
Υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό, καλά πανεπιστήμια, αλλά οι επιχειρήσεις… ψάχνουν και δε βρίσκουν κατάλληλα καταρτισμένους εργαζόμενους
Η μελέτη διαπιστώνει ότι το ποσοστό του πληθυσμού με ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα το 2020 στην ηλικιακή ομάδα 24-34, βρισκόταν κοντά στα μέσα ευρωπαϊκά επίπεδα, ενώ στις μεγαλύτερες ηλικίες το ποσοστό υπολειπόταν των αντίστοιχων επιδόσεων χωρών της ΕΕ και του ΟΟΣΑ. Αντίθετα, το ποσοστό του φοιτητικού πληθυσμού στον συνολικό πληθυσμό της χώρας (7,51%) είναι σχεδόν διπλάσιο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (4,03%), εξαιτίας κυρίως του ρυθμού αποφοίτησης που είναι ο χαμηλότερος στην ΕΕ.
Ακόμα, σχετικά με το ποσοστό απασχόλησης των αποφοίτων των ΑΕΙ στην Ελλάδα, για την ηλικιακή ομάδα 25-64 είναι 75,4% – το χαμηλότερο μεταξύ των 27 χωρών της Ε.Ε., ενώ μεταξύ των νέων πτυχιούχων (25-34), η εικόνα επιδεινώνεται περαιτέρω.
Τομείς που τα βρίσκουν σκούρα στην εύρεση εργαζομένων:
– πληροφορική
– μάρκετινγκ
– πωλήσεις
– logistics
– παραγωγή
– επιχειρησιακών λειτουργιών
– χρηματοοικονομικά
– κλάδος υγείας
Οι ερωτώμενοι ανέφεραν, επίσης, σημαντικές ελλείψεις σε ποιοτικές δεξιότητες, όπως ομαδικότητα, επικοινωνία, ικανότητα οργάνωσης και συντονισμού ομάδας, ευσυνειδησία και συνέπεια, ηγετικές ικανότητες, πελατοκεντρικότητα, ευελιξία, ικανότητα προσαρμογής στις αλλαγές, στρατηγική σκέψη και κατανόηση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, καθώς και διάθεση για μάθηση.
Τέλος, διαπίστωσαν ότι εξακολουθούν να έχουν περιορισμένη έκταση οι συνεργασίες των επιχειρήσεων με τα πανεπιστήμια, οι οποίες γίνονται αποσπασματικά και, κυρίως, από μεγάλες επιχειρήσεις ή καινοτόμες startups. Μορφές συνεργασίας που αναφέρθηκαν, περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων: εκπαιδευτικά προγράμματα από τα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ) για τα στελέχη, πρακτική άσκηση σε τελειόφοιτους, συμμετοχή σε ημέρες καριέρας, αποστολή ανοικτών θέσεων εργασίας στα γραφεία διασύνδεσης των πανεπιστημίων και οργανωμένες επισκέψεις φοιτητών στις εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων.
Υπερσυγκέντρωση σε τμήματα που δεν οδηγούν στην ιδιωτική οικονομία
Σε 54 τμήματα οι απόφοιτοι στοχεύουν σε απασχόληση στον χώρο της Υγείας, 115 τμήματα αφορούν κυρίως εκπαιδευτικούς για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ σε 42 τμήματα οι απόφοιτοι έχουν ως κυρία (ή μοναδική) προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης μια θέση στο Δημόσιο. Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στα μεταπτυχιακά προγράμματα, όπου, ενώ καταγράφεται ποσοτική επάρκεια ως προς τον αριθμό και τους φοιτητές των προγραμμάτων, διαπιστώνεται υπερσυγκέντρωση στις Επιστήμες Υγείας και στις Κοινωνικές και Ανθρωπιστικές Επιστήμες που αντιπροσωπεύουν το 19,6% και 14,9% του συνόλου, αντίστοιχα.
Το ακαδημαϊκό έτος 2023-2024, τα τμήματα με έμφαση στις σπουδές STEM (επιστήμη, τεχνολογία, μηχανική και μαθηματικά), αποτελούσαν το 30,7% του συνόλου των τμημάτων των ελληνικών πανεπιστημίων, ποσοστό ικανοποιητικό σε σχέση με άλλες χώρες. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη σε απόφοιτους πληροφορικής – ενός κλάδου με ιδιαίτερα υψηλή προστιθέμενη αξία για την ελληνική οικονομία – παρά τα 36 εξειδικευμένα τμήματα και τα 148 μεταπτυχιακά προγράμματα που λειτουργούν.
Επίσης, οι κλάδοι που αναζητούν τους περισσότερους υπαλλήλους είναι:
– πληροφορική (32,5%)
– ξενοδοχειακός τομέας και εστίαση (12,2%)
– επαγγελματικές υπηρεσίες (12%)
– λιανικό εμπόριο (5,4%)
– τηλεπικοινωνίες (4,9%)
Για να εξασφαλίσει η Ελλάδα το αναγκαίο εξειδικευμένο επιστημονικό ανθρώπινο δυναμικό, που θα ηγηθεί του αναπτυξιακού άλματος της χώρας, οι συντάκτες της μελέτης κατέθεσαν τις ακόλουθες προτεινόμενες παρεμβάσεις:
• Μαζικό πρόγραμμα εξειδίκευσης και επανειδίκευσης ενός εκατομμυρίου ανέργων και εργαζόμενων
• Εκπαίδευση 15.000 νέων επιστημόνων ετησίως, με προχωρημένες ψηφιακές δεξιότητες, για να γίνει η χώρα ένα περιφερειακό κέντρο αριστείας στις ψηφιακές τεχνολογίες
• Επαγγελματική αξιοποίηση 20.000 αποφοίτων ετησίως, από γνωστικά αντικείμενα που δε σχετίζονται με το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας
• Βελτίωση της αποτελεσματικότητας αποφοίτησης από την τριτοβάθμια εκπαίδευση
• Δράσεις για τη σύνδεση πανεπιστημίων και αγοράς εργασίας
• Πρωτοβουλίες των επιχειρήσεων για τη σωστή προετοιμασία και ανάπτυξη των εργαζομένων τους
• Ανάπτυξη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, για μία ανταγωνιστική βιομηχανία
• Δημιουργία επτά περιφερειακών κέντρων τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας
• Αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας μέσω της εκπαίδευσης
• Αξιοποίηση του αναπτυξιακού ρόλου των μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων
• Προσαρμογή στα νέα δεδομένα που δημιουργεί η τεχνητή νοημοσύνη, και ουσιαστική αξιοποίησή της
• Οι σχετικές μεταρρυθμίσεις των νόμων 4957/2022 και 5094/2024 του Υπουργείου Παιδείας, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση και πρέπει να συνεχιστούν, λαμβάνοντας υπ’ όψη τις παραπάνω παρεμβάσεις.
Ο καθηγητής Γεώργιος Δουκίδης, ιδρυτής του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Επιχειρείν του ΟΠΑ δήλωσε σχετικά:
Η μελέτη προτείνει συγκεκριμένες δράσεις στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης όσον αφορά τη καλυτέρευση του ρυθμού αποφοίτησης, την επανειδίκευση αποφοίτων θεωρητικών κατευθύνσεων σε ειδικότητες μεγάλης ζήτησης και τη προετοιμασία αποφοίτων με τις απαραίτητες δεξιότητες για άμεση είσοδο στην αγορά εργασίας. Οι προτεινόμενες δράσεις μπορεί, επίσης, να δώσουν μερική λύση στο αναμενόμενο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας όσον αφορά το αναγκαίο υψηλού επιπέδου εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό και να καταστήσουν τη χώρα ένα σύγχρονο αναπτυξιακό hub, μέσω της δημιουργίας περιφερειακών κέντρων τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας.
Από την πλευρά του, ο κ. Παναγιώτης Καραμπίνης, Managing Director της Endeavor Greece, σημείωσε: «Η Endeavor, ως πυλώνας του οικοσυστήματος καινοτομίας, αναγνωρίζει την κρισιμότητα της ευθυγράμμισης του εκπαιδευτικού συστήματος με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Η καλλιέργεια κατάλληλων δεξιοτήτων στους νέους και η σύνδεσή τους με τις startups αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την ανάπτυξη ενός δυναμικού οικοσυστήματος. Αυτή η διασύνδεση ωφελεί τόσο τις εταιρείες, που λαμβάνουν το απαραίτητο ταλέντο για να ανθίσουν, όσο και τους απόφοιτους, οι οποίοι απολαμβάνουν αυξημένες ευκαιρίες απασχόλησης και ανταγωνιστικές αμοιβές σε ένα συνεχώς αναπτυσσόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον».
